นอนหลับไม่ต่อเนื่อง ตื่นบ่อย คิดไม่หยุด อาจเป็นสัญญาณปัญหาสุขภาพจิต
การนอนหลับ เป็นช่วงเวลาที่ร่างกายและสมองได้พักผ่อนเพื่อ […]
รู้สึกเศร้า ผิดหวัง หรือหมดกำลังใจจากเหตุการณ์ต่าง ๆ เช่น การสอบไม่ผ่าน การทะเลาะกับคนรัก หรือการสูญเสียคนสำคัญ ความรู้สึกเหล่านี้ถือว่าเป็นเรื่องปกติ แต่สำหรับบางคน ความเศร้ากลับไม่จางหายไปตามเวลา กลายเป็นความรู้สึกที่หนักแน่นอยู่ในใจทุกวัน จนกระทบต่อการทำงาน การเรียน และความสัมพันธ์กับคนรอบข้าง ภาวะนั้นเรียกว่า โรคซึมเศร้า (Depression) แตกต่างจาก “ความเศร้าทั่วไป” อย่างสิ้นเชิง
ความต่างระหว่างเศร้าธรรมดากับโรคซึมเศร้า
- เศร้าธรรมดา เกิดขึ้นเพราะเหตุการณ์เฉพาะ เช่น การผิดหวังหรือการสูญเสีย เมื่อเวลาผ่านไป อารมณ์จะค่อย ๆ ดีขึ้น และยังสามารถทำกิจกรรมที่ชอบหรือหัวเราะได้
- โรคซึมเศร้า เป็นความเศร้าที่ลึกและยาวนานกว่า 2 สัปดาห์ขึ้นไป ร่วมกับอาการอื่น ๆ เช่น เบื่ออาหาร นอนไม่หลับ เหนื่อยง่าย หรือรู้สึกไร้ค่า ซึ่งรบกวนการใช้ชีวิตประจำวันอย่างชัดเจน
อาการหลักของโรคซึมเศร้า
หากมีอาการเหล่านี้หลายข้อร่วมกันต่อเนื่องเกิน 2 สัปดาห์ ควรพิจารณาว่าอาจเข้าข่ายโรคซึมเศร้า
- อารมณ์เศร้าเกือบตลอดเวลา รู้สึกหดหู่ สิ้นหวัง
- หมดความสนใจในสิ่งที่เคยชอบ ไม่อยากทำกิจกรรมที่เคยให้ความสุข
- นอนผิดปกติ นอนไม่หลับหรือนอนมากเกินไป
- เหนื่อยง่าย ไม่มีพลังงาน แม้ไม่ทำงานหนักก็รู้สึกหมดแรง
- เบื่ออาหารหรือน้ำหนักเปลี่ยนไปอย่างชัดเจน
- รู้สึกไร้ค่า โทษตัวเองมากเกินไป
- มีสมาธิลดลง ตัดสินใจเรื่องเล็ก ๆ น้อย ๆ ยาก
- คิดถึงความตายหรือการทำร้ายตัวเอง
สาเหตุและปัจจัยเสี่ยง
- ชีวภาพ ความไม่สมดุลของสารในสมอง เช่น เซโรโทนิน และโดพามีน
- พันธุกรรม หากครอบครัวมีประวัติซึมเศร้า ความเสี่ยงจะสูงขึ้น
- สิ่งแวดล้อม เหตุการณ์สะเทือนใจ ความเครียดเรื้อรัง หรือการถูกละเลย
- บุคลิกภาพ คนที่มีแนวโน้มคิดลบ มักจะโทษตัวเอง อาจเสี่ยงมากกว่า
ผลกระทบต่อชีวิต
โรคซึมเศร้าไม่ได้ทำให้แค่รู้สึกเศร้า แต่ยังรบกวนทุกด้านของชีวิต
- ด้านการทำงาน/การเรียน ประสิทธิภาพลดลง ลาหรือขาดงานบ่อย
- ด้านความสัมพันธ์ ห่างเหินจากเพื่อน ครอบครัว หรือคู่รัก
- ด้านสุขภาพกาย เสี่ยงโรคหัวใจ ความดันสูง หรือภูมิคุ้มกันอ่อนแอ
- ด้านสุขภาพจิต เพิ่มความเสี่ยงต่อการใช้แอลกอฮอล์หรือสารเสพติด และการทำร้ายตัวเอง
จะรู้ได้อย่างไรว่าตนเองเข้าข่าย
- อาการเศร้าหรือหดหู่ต่อเนื่องนานเกิน 2 สัปดาห์
- อาการรบกวนชีวิตประจำวัน เช่น ไม่สามารถทำงาน พบปะผู้คน หรือดูแลตัวเองได้
- มีอาการทางร่างกายและจิตใจร่วมกัน ไม่ใช่เพียงความรู้สึกเศร้าเฉย ๆ
แบบคัดกรองเบื้องต้นที่ใช้บ่อย คือ PHQ-9 หากได้คะแนนสูงเกินเกณฑ์ ควรเข้าพบแพทย์หรือนักจิตวิทยาเพื่อประเมินอย่างละเอียด
การรักษาโรคซึมเศร้า
- จิตบำบัด
- CBT (Cognitive Behavioral Therapy) ช่วยปรับความคิดลบให้สมดุลขึ้น
- Interpersonal Therapy ช่วยแก้ปัญหาความสัมพันธ์ที่เป็นต้นเหตุความเศร้า
- ยารักษา
แพทย์อาจสั่งยากลุ่ม SSRIs หรือ SNRIs เพื่อปรับสมดุลสารสื่อประสาท
- การดูแลตนเอง
- ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ
- นอนหลับให้เพียงพอ
- หลีกเลี่ยงแอลกอฮอล์และสารเสพติด
- พูดคุยกับคนที่ไว้ใจเพื่อระบายความรู้สึก
โรคซึมเศร้าไม่ใช่แค่ความเศร้าธรรมดา แต่เป็นภาวะที่มีผลต่อสมอง อารมณ์ และร่างกายอย่างแท้จริง การสังเกตตัวเองและยอมรับว่าต้องการความช่วยเหลือ คือสิ่งที่สำคัญ หากคุณหรือคนใกล้ตัวมีอาการเข้าข่าย ควรเข้ารับการปรึกษาจากแพทย์หรือนักจิตวิทยา การรักษาที่ถูกต้องสามารถช่วยให้ผู้ป่วยกลับมาใช้ชีวิตอย่างมีความสุขได้อีกครั้ง
เขียน/เรียบเรียง โดย: ClinicInsights.asia
