เช็กง่าย ๆ ว่าร่างกายคุณเสี่ยงภาวะมีบุตรยากหรือไม่
“การมีลูก” อาจดูเหมือนเรื่องธรรมชาติ แต่ในความเป็นจริงก […]
การมีลูกเป็นความฝันของคู่รักหลายคู่ แต่เมื่อพยายามมานานแล้วยังไม่สำเร็จ สิ่งที่ตามมาคือความกังวลและคำถามมากมายว่าเกิดจากอะไร แล้วภาวะมีบุตรยากไม่ได้เกิดจากปัจจัยเดียว แต่มีหลายสาเหตุซ่อนอยู่ ทั้งที่มาจากร่างกายชายและหญิง ไปจนถึงปัจจัยด้านพฤติกรรมและสิ่งแวดล้อม บทความนี้จะพาไปสำรวจสาเหตุที่สำคัญ รวมถึงบางเรื่องที่มักถูกมองข้าม
ความหมายของภาวะมีบุตรยาก
โดยทั่วไป หากคู่สมรสมีเพศสัมพันธ์สม่ำเสมอโดยไม่คุมกำเนิดเป็นเวลา 12 เดือนแล้วไม่สามารถตั้งครรภ์ได้ จะถือว่าเข้าข่ายภาวะมีบุตรยาก ทั้งนี้ต้องพิจารณาร่วมกับอายุ สุขภาพ และพฤติกรรมการใช้ชีวิตด้วย ซึ่งแพทย์จะแบ่งเป็น 2 แบบ คือ
- ภาวะมีบุตรยากปฐมภูมิ ไม่เคยตั้งครรภ์มาก่อนเลย
- ภาวะมีบุตรยากทุติยภูมิ เคยตั้งครรภ์แล้วแต่ครั้งต่อมาไม่สามารถตั้งครรภ์ได้อีก
สาเหตุที่มาจากฝ่ายหญิง
- ปัญหาการตกไข่
หากรังไข่ไม่ตกไข่อย่างสม่ำเสมอ หรือบางเดือนรังไข่ไม่ทำงานเลย ก็ย่อมทำให้โอกาสตั้งครรภ์ลดลง โรคที่พบบ่อยคือ ถุงน้ำรังไข่หลายใบ (PCOS) และความผิดปกติของฮอร์โมน เช่น ฮอร์โมนโปรแลคตินสูงเกินไป
- ท่อนำไข่ผิดปกติ
ท่อนำไข่ ทำหน้าที่พาไข่ไปเจอกับอสุจิ หากมีการอุดตัน ตีบแคบ หรือเกิดพังผืดจากการติดเชื้อในอุ้งเชิงกราน ก็ทำให้ไข่ไม่สามารถปฏิสนธิได้
- มดลูกและเยื่อบุโพรงมดลูก
ความผิดปกติของมดลูก เช่น มีติ่งเนื้อ มีเนื้องอก หรือภาวะเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ ส่งผลต่อการฝังตัวของตัวอ่อน บางครั้งแม้ไข่ปฏิสนธิแล้วก็ไม่สามารถพัฒนาเป็นการตั้งครรภ์ได้
- อายุที่มากขึ้น
ผู้หญิงอายุตั้งแต่ 35 ปีขึ้นไป มีจำนวนไข่ลดลง และคุณภาพไข่ก็ด้อยลง ทำให้โอกาสตั้งครรภ์ลดลงอย่างชัดเจน
สาเหตุที่มาจากฝ่ายชาย
- ปัญหาคุณภาพอสุจิ
อสุจิที่มีจำนวนต่ำ เคลื่อนไหวช้า หรือมีรูปร่างผิดปกติ ทำให้โอกาสเจาะไข่น้อยลง ปัจจัยที่ส่งผลได้แก่ การสูบบุหรี่ ดื่มแอลกอฮอล์ หรือสัมผัสสารเคมีบางชนิด
- ความผิดปกติทางโครงสร้าง
เช่น เส้นเลือดขอดในอัณฑะ (Varicocele) ทำให้การสร้างอสุจิด้อยคุณภาพ หรือท่อส่งอสุจิอุดตัน ส่งผลให้อสุจิไม่สามารถออกมาได้
- ฮอร์โมนผิดปกติ
ฮอร์โมนเพศชายที่ต่ำเกินไปก็มีผลต่อการสร้างอสุจิ รวมถึงโรคเรื้อรังบางชนิดที่ทำให้ระบบสืบพันธุ์ทำงานลดลง
ปัจจัยร่วมที่หลายคนมักมองข้าม
นอกจากปัญหาทางร่างกายโดยตรง ยังมีอีกหลายเรื่องที่ส่งผลต่อภาวะมีบุตรยาก โดยบางครั้งผู้คนไม่ทันได้สังเกต
ความเครียดกดดันฮอร์โมนที่เกี่ยวข้องกับการตกไข่และการสร้างอสุจิ ทำให้การเจริญพันธุ์ลดลง ยิ่งกังวลว่าจะมีลูกไม่ได้ ก็ยิ่งกลายเป็นวงจรที่ทำให้ยากขึ้นไปอีก
- พฤติกรรมการใช้ชีวิต
การนอนดึก พักผ่อนไม่พอ การกินอาหารที่มีไขมันสูง ขาดการออกกำลังกาย และการดื่มแอลกอฮอล์ ล้วนมีผลทั้งต่อฮอร์โมนและสุขภาพโดยรวม
- น้ำหนักตัวมากหรือน้อยเกินไป
ภาวะอ้วนทำให้ฮอร์โมนไม่สมดุลและไข่ไม่ตก ส่วนคนที่ผอมเกินไปก็อาจมีประจำเดือนขาดหาย ซึ่งส่งผลต่อโอกาสตั้งครรภ์เช่นกัน
- สิ่งแวดล้อมและสารพิษ
การสัมผัสสารเคมี สารกำจัดศัตรูพืช โลหะหนัก หรือการทำงานที่เกี่ยวข้องกับรังสี อาจทำลายเซลล์สืบพันธุ์ได้
- การใช้ยาบางชนิด
ยารักษาโรคบางอย่าง เช่น ยาต้านมะเร็ง ยากดภูมิคุ้มกัน หรือยาต้านซึมเศร้าบางตัว อาจส่งผลต่อการสร้างอสุจิหรือการตกไข่
เมื่อไรควรพบแพทย์
คู่สมรสที่พยายามมีบุตรเกิน 1 ปีแต่ยังไม่สำเร็จควรเข้ารับการตรวจ โดยเฉพาะหากฝ่ายหญิงอายุเกิน 35 ปี แนะนำให้พบแพทย์ตั้งแต่ 6 เดือนที่ยังไม่ตั้งครรภ์ เพื่อให้วินิจฉัยหาสาเหตุได้เร็วขึ้น
แนวทางเบื้องต้นที่ช่วยเพิ่มโอกาส
- ปรับพฤติกรรมการใช้ชีวิต เช่น นอนให้พอ ออกกำลังกายสม่ำเสมอ เลี่ยงบุหรี่และแอลกอฮอล์
- ควบคุมน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์
- ลดความเครียดและหากิจกรรมผ่อนคลาย
- ตรวจสุขภาพสืบพันธุ์ทั้งฝ่ายชายและหญิงอย่างครบถ้วน
ภาวะมีบุตรยาก ไม่ได้เกิดจากเรื่องใดเรื่องหนึ่ง แต่เป็นผลรวมจากหลายปัจจัย ไม่ว่าจะเป็นปัญหาทางร่างกาย พฤติกรรมการใช้ชีวิต หรือความเครียดที่มองข้าม การเข้าใจสาเหตุอย่างรอบด้านจึงสำคัญ เพราะช่วยให้คู่สมรสสามารถหาทางแก้ที่เหมาะสม และปรับเปลี่ยนพฤติกรรมเพื่อเพิ่มโอกาสในการตั้งครรภ์ได้ การปรึกษาแพทย์เป็นขั้นตอนสำคัญที่จะช่วยให้รู้ว่าควรเดินหน้าด้วยแนวทางใด เพื่อก้าวไปสู่ความฝันในการมีลูกอย่างมั่นใจมากขึ้น
เรียบเรียงโดย: ClinicInsights.asia
