อยู่กับผู้ป่วยจิตเวชอย่างเข้าใจ วิธีปรับตัวของคนใกล้ชิดที่ควรรู้
การมีคนใกล้ชิดเป็นผู้ป่วยจิตเวช ไม่ใช่เรื่องง่ายสำหรับค […]
อาจเคยรู้สึกหวาดระแวงหรือไม่มั่นใจในบางสถานการณ์ เช่น รู้สึกว่ามีคนจับตามอง หรือคิดว่ามีคนไม่ชอบตนเอง ความรู้สึกเหล่านี้ เป็นเรื่องปกติหากเกิดขึ้นเพียงชั่วครั้งชั่วคราว แต่หากความรู้สึกระแวงนี้รุนแรงและเกิดขึ้นต่อเนื่องจนทำให้ผู้ป่วยมั่นใจว่า “มีคนกำลังปองร้าย” ทั้งที่ไม่มีหลักฐานใด ๆ นั่นอาจไม่ใช่เพียงแค่จินตนาการ แต่เป็นสัญญาณสำคัญของ โรคจิตเภทชนิดหวาดระแวง (Paranoid Schizophrenia) ในโรคจิตเวชที่ต้องการการดูแลอย่างจริงจัง
โรคจิตเภทคืออะไร
โรคจิตเภท เป็นโรคจิตเวชที่เกี่ยวข้องกับการทำงานผิดปกติของสมอง ทำให้กระบวนการคิด การรับรู้ และพฤติกรรมเปลี่ยนแปลงไป ผู้ป่วยอาจมีอาการหลงผิด เห็นภาพหลอน ได้ยินเสียงที่ไม่มีอยู่จริง หรือไม่สามารถแยกแยะความจริงกับจินตนาการได้ โดยชนิดที่พบได้บ่อยคือ โรคจิตเภทแบบหวาดระแวง ซึ่งผู้ป่วยจะมีความเชื่อมั่นอย่างแรงกล้าว่ามีคนคิดร้าย คอยตามทำร้าย หรือสมรู้ร่วมคิดกันเพื่อปองร้ายตนเอง
อาการของโรคจิตเภทชนิดหวาดระแวง
- ความคิดหลงผิด (Delusion)
เชื่อว่ามีคนสะกดรอยหรือปองร้าย โดยไม่มีหลักฐานชัดเจน
- อาการประสาทหลอน (Hallucination)
มักได้ยินเสียงสั่งหรือเสียงพูดคุย แม้ไม่มีใครอยู่จริง
- ความวิตกกังวลและหวาดกลัวสูง
ระแวงทุกสิ่งรอบตัว ทำให้ไม่ไว้ใจคนใกล้ชิด
- พฤติกรรมแปลกแยก
อาจเก็บตัว ไม่เข้าสังคม หรือมีท่าทีป้องกันตัวตลอดเวลา
- การทำงานและชีวิตประจำวันถูกรบกวน
ทำงานลำบาก ไม่สามารถมีความสัมพันธ์ที่มั่นคงได้
สาเหตุที่ทำให้เกิดโรค
ยังไม่ทราบสาเหตุที่แน่ชัด แต่ปัจจัยที่เกี่ยวข้องได้แก่
- พันธุกรรม หากมีสมาชิกครอบครัวป่วย จะมีความเสี่ยงสูงขึ้น
- ความผิดปกติของสารสื่อประสาทในสมอง โดยเฉพาะโดปามีน
- สิ่งแวดล้อมและความเครียด เช่น เหตุการณ์รุนแรงในชีวิต การใช้สารเสพติด
- โครงสร้างสมอง งานวิจัยพบว่าสมองของผู้ป่วยบางส่วนมีการทำงานแตกต่างจากคนทั่วไป
ผลกระทบต่อผู้ป่วยและครอบครัว
- ผู้ป่วยอาจสูญเสียความสามารถในการทำงานและการเข้าสังคม
- ความสัมพันธ์กับครอบครัวและเพื่อนถูกทำลาย เพราะความระแวงไม่ไว้ใจ
- เสี่ยงต่อการทำร้ายตัวเองหรือผู้อื่น หากความหลงผิดรุนแรง
- ครอบครัวต้องรับภาระในการดูแลและอาจเผชิญกับความกดดันทางอารมณ์
วิธีการรักษา
- การใช้ยา (Medication)
- ยาต้านโรคจิต (Antipsychotics) เป็นแนวทางหลัก ช่วยควบคุมอาการหลงผิดและประสาทหลอน
- ต้องใช้ต่อเนื่องตามแพทย์สั่งเพื่อป้องกันการกลับมาเป็นซ้ำ
- การบำบัดทางจิต (Psychotherapy)
- เช่น CBT ช่วยให้ผู้ป่วยเรียนรู้วิธีแยกแยะความคิดที่ผิดเพี้ยน
- การบำบัดแบบครอบครัว เพื่อให้คนใกล้ชิดเข้าใจและสนับสนุนได้อย่างถูกต้อง
- การฟื้นฟูสมรรถภาพทางสังคม
- ฝึกทักษะการใช้ชีวิต การทำงาน และการสื่อสาร เพื่อให้ผู้ป่วยกลับมาอยู่ในสังคมได้
- การดูแลจากครอบครัวและสังคม
- เป็นส่วนสำคัญที่ช่วยให้ผู้ป่วยไม่รู้สึกโดดเดี่ยว และมีกำลังใจในการรักษา
ความแตกต่างระหว่างการระแวงทั่วไปกับโรคจิตเภท
- การระแวงทั่วไป เกิดจากเหตุผลที่มีอยู่จริง เช่น กลัวโดนโกงเพราะเคยถูกหลอก
- โรคจิตเภทชนิดหวาดระแวง เป็นความเชื่อที่รุนแรง ไม่สอดคล้องกับความจริง และไม่สามารถอธิบายด้วยเหตุผลใด ๆ
สิ่งที่คนใกล้ชิดควรทำ
- รับฟังโดยไม่ตัดสิน แม้สิ่งที่ผู้ป่วยพูดจะไม่ตรงกับความจริง
- สนับสนุนให้ผู้ป่วยกินยาตามแพทย์สั่งอย่างสม่ำเสมอ
- สังเกตอาการ หากเริ่มรุนแรงควรพาไปพบแพทย์โดยเร็ว
- หลีกเลี่ยงการเผชิญหน้าในช่วงที่ผู้ป่วยมีอาการระแวงหนัก เพราะอาจทำให้รู้สึกถูกคุกคาม
ความคิดว่ามีคนปองร้าย อาจไม่ใช่เพียงจินตนาการ หรือความกังวลธรรมดา หากเกิดขึ้นซ้ำ ๆ รุนแรง และกระทบต่อการใช้ชีวิตประจำวัน อาจเป็นสัญญาณของ โรคจิตเภทชนิดหวาดระแวง การทำความเข้าใจและยอมรับว่าโรคนี้ คือภาวะสุขภาพที่ต้องได้รับการรักษาอย่างจริงจัง จะช่วยให้ผู้ป่วยมีโอกาสฟื้นตัวและกลับมาใช้ชีวิตในสังคมได้อีกครั้ง ที่สำคัญ ครอบครัวและสังคมควรหยุดตีตราและหันมามอบความเข้าใจ จะช่วยให้ผู้ป่วยผ่านความยากลำบากได้
เขียน/เรียบเรียง โดย: ClinicInsights.asia
