อยู่กับผู้ป่วยจิตเวชอย่างเข้าใจ วิธีปรับตัวของคนใกล้ชิดที่ควรรู้
การมีคนใกล้ชิดเป็นผู้ป่วยจิตเวช ไม่ใช่เรื่องง่ายสำหรับค […]
หลายคนคงเคยมีประสบการณ์สะดุ้งตื่นจากฝันร้ายสักครั้งในชีวิต ไม่ว่าจะเป็นฝันว่าถูกไล่ตาม ตกจากที่สูง หรือสูญเสียคนที่รัก ความฝันร้ายเพียงครั้งคราวถือเป็นเรื่องปกติ แต่หากคุณพบว่าฝันร้ายเกิดขึ้นซ้ำ ๆ ติดต่อกันเป็นเวลานาน จนกระทบการนอนหลับและชีวิตประจำวัน อาจไม่ใช่แค่ความฝันธรรมดาอีกต่อไป แต่อาจเป็นสัญญาณที่บ่งชี้ถึง โรคจิตเวชหรือความผิดปกติทางสุขภาพจิต
ฝันร้ายคืออะไร
ฝันร้าย เป็นความฝันที่สร้างความกลัว วิตกกังวล หรือไม่สบายใจอย่างมาก มักเกิดขึ้นในช่วงการนอนหลับที่เรียกว่า REM sleep ซึ่งสมองทำงานอย่างเข้มข้น หากฝันร้ายเกิดขึ้นบ่อยครั้งและทำให้ตื่นขึ้นกลางดึกจนไม่กล้ากลับไปนอนต่อ ภาวะนี้เรียกว่า Nightmare Disorder หรือความผิดปกติของการฝันร้าย
ทำไมฝันร้ายซ้ำ ๆ จึงเกี่ยวข้องกับสุขภาพจิต
- ความเครียดและความวิตกกังวล
ผู้ที่มีความกังวลเรื้อรังมักฝันร้ายบ่อย เพราะสมองยังคงทำงานแม้ในขณะนอนหลับ
- ภาวะซึมเศร้า
การฝันร้ายซ้ำ ๆ อาจเป็นหนึ่งในอาการร่วมของผู้ป่วยซึมเศร้า ทำให้คุณภาพการนอนลดลง
- ภาวะเครียดหลังเหตุการณ์สะเทือนใจ (PTSD)
ผู้ที่ผ่านเหตุการณ์ร้ายแรง เช่น อุบัติเหตุ ความรุนแรง มักฝันถึงเหตุการณ์นั้นซ้ำ ๆ ราวกับย้อนกลับไปอยู่ในเหตุการณ์จริง
- ผลข้างเคียงจากยาและสารเสพติด
ยารักษาบางชนิด รวมถึงการดื่มแอลกอฮอล์หรือสารเสพติด สามารถกระตุ้นให้เกิดฝันร้ายได้
- โรคจิตเวชอื่น ๆ
เช่น โรคไบโพลาร์ หรือโรคจิตเภท บางครั้งอาจมีอาการฝันร้ายรุนแรงร่วมด้วย
ผลกระทบของฝันร้ายซ้ำ ๆ
- การนอนหลับถูกรบกวน ทำให้พักผ่อนไม่เพียงพอ
- อารมณ์แปรปรวน หงุดหงิดง่าย วิตกกังวลตลอดวัน
- สมาธิลดลง ส่งผลต่อการเรียนและการทำงาน
- สุขภาพจิตเสื่อมถอย ฝันร้ายเรื้อรังอาจทำให้เกิดโรคซึมเศร้าและความคิดเชิงลบ
สัญญาณที่ควรระวัง
- ฝันร้ายเกิดขึ้นบ่อยเกินสัปดาห์ละ 2–3 ครั้ง
- ฝันมีเนื้อหาคล้ายเดิมซ้ำ ๆ จนรบกวนใจ
- สะดุ้งตื่นกลางดึกบ่อยและนอนไม่ต่อ
- เริ่มกลัวการนอนเพราะไม่อยากเจอฝันร้าย
- ส่งผลต่ออารมณ์และคุณภาพชีวิตในตอนกลางวัน
วิธีดูแลตนเองเมื่อมีฝันร้ายบ่อย
- จัดสภาพแวดล้อมการนอนให้เหมาะสม
ห้องเงียบ อากาศถ่ายเท และมีแสงสลัวช่วยให้ร่างกายผ่อนคลาย
- ลดสิ่งกระตุ้นก่อนนอน
หลีกเลี่ยงคาเฟอีน แอลกอฮอล์ และการใช้มือถือหรือจอคอมพิวเตอร์ก่อนนอน
- ฝึกผ่อนคลาย
เช่น หายใจลึก ๆ ทำสมาธิ หรือยืดเหยียดเบา ๆ ก่อนเข้านอน
- เขียนบันทึกความฝัน
ช่วยระบายความรู้สึกและอาจทำให้เข้าใจปัญหาที่ซ่อนอยู่
- หากฝันร้ายเกิดจากเหตุการณ์สะเทือนใจ
ควรปรึกษาแพทย์ด้านสุขภาพจิตเพื่อหาวิธีรับมือที่เหมาะสม
การรักษาทางการแพทย์
- จิตบำบัด (Psychotherapy) โดยเฉพาะ CBT และ EMDR ใช้ได้ผลดีในผู้ป่วยที่มี PTSD
- การบำบัดด้วยภาพฝัน (Imagery Rehearsal Therapy – IRT) ให้ผู้ป่วยเขียนบันทึกความฝันและปรับเปลี่ยนตอนจบของฝัน เพื่อสร้างประสบการณ์ใหม่ในจิตใจ
- การใช้ยา แพทย์อาจให้ยาบางชนิดในกรณีที่ฝันร้ายรุนแรงมากและไม่ตอบสนองต่อการบำบัด
บทบาทของครอบครัวและคนใกล้ตัว
- เข้าใจว่าฝันร้ายไม่ใช่เรื่องที่ผู้ป่วยควบคุมได้
- รับฟังและให้กำลังใจแทนการมองว่าเป็นเรื่องเล็กน้อย
- สนับสนุนให้เข้าพบแพทย์เมื่ออาการรุนแรง
ความฝันร้าย ที่เกิดขึ้นเป็นครั้งคราวอาจไม่ใช่เรื่องผิดปกติ แต่หากฝันร้ายซ้ำ ๆ จนรบกวนการนอนและทำให้ชีวิตประจำวันเปลี่ยนไป อาจเป็นสัญญาณของโรคจิตเวชหรือปัญหาสุขภาพใจที่ต้องใส่ใจ การขอความช่วยเหลือจากแพทย์ไม่ใช่ความอ่อนแอ แต่เป็นการดูแลตนเองให้กลับมามีสุขภาพใจที่แข็งแรงอีกครั้ง
เขียน/เรียบเรียง โดย: ClinicInsights.asia
