อยู่กับผู้ป่วยจิตเวชอย่างเข้าใจ วิธีปรับตัวของคนใกล้ชิดที่ควรรู้
การมีคนใกล้ชิดเป็นผู้ป่วยจิตเวช ไม่ใช่เรื่องง่ายสำหรับค […]
โรคจิตเวช คือ กลุ่มโรคที่เกี่ยวข้องกับการทำงานของสมอง ความคิด อารมณ์ และพฤติกรรม ซึ่งสามารถรักษาได้หากได้รับการดูแลที่ถูกต้อง ปัจจุบันมีหลายแนวทางในการรักษา ตั้งแต่การใช้ยา การทำจิตบำบัด ไปจนถึงเทคโนโลยีใหม่ ๆ ที่ถูกนำมาใช้ร่วมกัน บทความนี้จะพาคุณไปรู้จักวิธีการรักษาโรคจิตเวชที่ใช้จริง พร้อมอธิบายความแตกต่างของแต่ละแนวทาง
1. การรักษาด้วยยา (Pharmacotherapy)
ยารักษาโรคจิตเวช ถูกใช้มาเป็นเวลานานและยังสำคัญของการรักษาในปัจจุบัน ยาจะช่วยปรับสมดุลสารเคมีในสมอง ที่ทำงานผิดปกติ และช่วยควบคุมอาการให้อยู่ในระดับที่ใช้ชีวิตได้ปกติ
กลุ่มยาที่ใช้บ่อย
- ยาต้านซึมเศร้า (Antidepressants) ช่วยบรรเทาอาการเศร้า เบื่อหน่าย สิ้นหวัง เช่น SSRIs
- ยาคลายกังวล (Anti-anxiety drugs) ลดอาการวิตกกังวล ตื่นตระหนก แต่บางชนิดเสี่ยงต่อการเสพติดหากใช้ต่อเนื่อง
- ยารักษาโรคจิต (Antipsychotics) ใช้ในผู้ป่วยโรคจิตเภท โรคอารมณ์สองขั้ว เพื่อควบคุมอาการหูแว่ว ภาพหลอน หรือความคิดหลงผิด
- ยาปรับอารมณ์ (Mood stabilizers) ใช้กับผู้ป่วยไบโพลาร์เพื่อลดการแกว่งของอารมณ์
จุดเด่น
- ควบคุมอาการได้รวดเร็วและมีประสิทธิภาพ
- เหมาะกับผู้ป่วยที่มีอาการรุนแรงหรือเรื้อรัง
ข้อจำกัด
- ต้องใช้ต่อเนื่องภายใต้การดูแลของแพทย์
- อาจมีผลข้างเคียง เช่น น้ำหนักเพิ่ม มือสั่น ง่วงนอน
2. การบำบัดด้วยการพูดคุย (Psychotherapy)
หรือเรียกว่า “จิตบำบัด” เป็นวิธีที่ช่วยให้ผู้ป่วยเข้าใจตนเอง รู้จักความคิดและพฤติกรรมที่ผิดปกติ พร้อมเรียนรู้วิธีรับมืออย่างเหมาะสม
รูปแบบที่ใช้จริง
- CBT (Cognitive Behavioral Therapy) ช่วยปรับความคิดเชิงลบและเปลี่ยนเป็นพฤติกรรมเชิงบวก
- Psychodynamic Therapy เจาะลึกถึงรากเหง้าของปัญหาที่อาจเชื่อมโยงกับอดีตหรือจิตใต้สำนึก
- Interpersonal Therapy (IPT) เน้นความสัมพันธ์กับผู้อื่น เหมาะกับผู้ที่มีปัญหาความสัมพันธ์และโรคซึมเศร้า
- Family / Group Therapy การบำบัดแบบครอบครัวหรือกลุ่มเพื่อให้เกิดความเข้าใจและการสนับสนุนซึ่งกันและกัน
จุดเด่น
- ช่วยแก้ไขพฤติกรรมและความคิดในระยะยาว
- ไม่พึ่งพายาเพียงอย่างเดียว
ข้อจำกัด
- ต้องใช้เวลาต่อเนื่องหลายสัปดาห์ถึงหลายเดือน
- ต้องอาศัยความไว้วางใจระหว่างผู้ป่วยและนักบำบัด
3. การรักษาด้วยการกระตุ้นสมอง (Brain Stimulation Therapies)
เทคนิคใหม่ ๆ ที่นำมาใช้ในผู้ป่วยที่ไม่ตอบสนองต่อยาและการบำบัดแบบทั่วไป
- ECT (Electroconvulsive Therapy) ใช้กระแสไฟฟ้าปริมาณต่ำกระตุ้นสมอง ช่วยผู้ป่วยซึมเศร้ารุนแรงหรือมีความคิดฆ่าตัวตายที่ไม่ตอบสนองต่อยา
- TMS (Transcranial Magnetic Stimulation) ใช้คลื่นแม่เหล็กกระตุ้นสมอง ช่วยลดอาการซึมเศร้าและวิตกกังวล โดยไม่ต้องใช้ยาสลบ
- tDCS (Transcranial Direct Current Stimulation) ใช้กระแสไฟฟ้าอ่อน ๆ กระตุ้นสมองเพื่อลดอาการซึมเศร้าและเสริมสมาธิ
จุดเด่น
- เป็นทางเลือกสำหรับผู้ที่ไม่ตอบสนองต่อการรักษาอื่น
- ได้ผลเร็วในบางราย
ข้อจำกัด
- ต้องทำในโรงพยาบาลหรือคลินิกเฉพาะทาง
- บางวิธียังมีค่าใช้จ่ายสูง
4. การฟื้นฟูสมรรถภาพทางจิตสังคม (Psychosocial Rehabilitation)
ไม่เพียงแค่การลดอาการ แต่รวมถึงการช่วยให้ผู้ป่วยกลับมาใช้ชีวิตในสังคมได้อย่างมีคุณภาพ
ตัวอย่างกิจกรรม
- การฝึกทักษะการทำงาน
- การเรียนรู้ทักษะการเข้าสังคม
- การบำบัดด้วยศิลปะ ดนตรี หรือกิจกรรมสร้างสรรค์
- การสนับสนุนจากชุมชนและครอบครัว
5. การดูแลด้วยวิถีชีวิต (Lifestyle Interventions)
ไม่ใช่การรักษาโดยตรง แต่มีผลต่อการฟื้นตัวและลดความรุนแรงของโรคได้มาก
- การนอนหลับให้เพียงพอ
- ออกกำลังกายสม่ำเสมอ
- การรับประทานอาหารที่ดีต่อสมองและสุขภาพ
- การฝึกสติและสมาธิ
ความแตกต่างของแต่ละวิธี
- ยา แก้ไขที่สมดุลสารเคมีในสมอง ช่วยให้อาการทุเลาเร็ว
- จิตบำบัด เน้นการเข้าใจตนเองและปรับพฤติกรรมในระยะยาว
- การกระตุ้นสมอง ใช้เมื่อวิธีอื่นไม่ได้ผล
- การฟื้นฟูสมรรถภาพ เน้นการกลับมามีคุณภาพชีวิตและอยู่ร่วมกับสังคม
- การดูแลวิถีชีวิต เสริมประสิทธิภาพของการรักษาหลัก
โรคจิตเวช ไม่ใช่เรื่องที่น่ากลัวจนไม่กล้าเข้ารับการรักษา ปัจจุบันมีหลากหลายวิธีการรักษาที่ใช้จริงและได้ผล แต่ละวิธีมีข้อดีและข้อจำกัดที่แตกต่างกัน การเลือกใช้วิธีใดขึ้นอยู่กับอาการ ความรุนแรง และคำแนะนำของแพทย์ ที่สำคัญที่สุดคือการเข้ารับการรักษาตั้งแต่เนิ่น ๆ และการได้รับการสนับสนุนจากครอบครัวและสังคม จะช่วยให้ผู้ป่วยมีโอกาสกลับมาใช้ชีวิตอย่างสมดุลและมีความสุขได้
เขียน/เรียบเรียง โดย: ClinicInsights.asia
