สมองเสื่อมกับอัลไซเมอร์ต่างกันตรงไหน

“อัลไซเมอร์” หรือ “ผู้สูงอายุเริ่มมีภาวะสมองเสื่อม” แล้วก็เกิดคำถามในใจว่า ทั้งสองคำนี้ต่างกันอย่างไร ใช่โรคเดียวกันหรือเปล่า? ความจริงแล้ว “สมองเสื่อม” กับ “อัลไซเมอร์” ไม่ใช่คำที่ใช้แทนกันได้ แต่มีความเกี่ยวข้องกันในลักษณะที่หนึ่งเป็นกลุ่มอาการ ส่วนอีกหนึ่งเป็นโรคเฉพาะเจาะจง

สมองเสื่อมคืออะไร

“ภาวะสมองเสื่อม” หรือ Dementia เป็นกลุ่มอาการที่เกิดจากการทำงานของสมองเสื่อมถอยลง จนกระทบต่อการใช้ชีวิตประจำวัน เช่น ความจำเสื่อม การคิดวิเคราะห์ลดลง ความสามารถในการสื่อสารผิดปกติ ไปจนถึงพฤติกรรมและอารมณ์ที่เปลี่ยนไป

ภาวะสมองเสื่อมไม่ใช่ชื่อของโรคเดียว แต่เป็นชื่อรวมของหลายโรคที่มีผลกระทบต่อสมอง เช่น

• โรคอัลไซเมอร์
• สมองเสื่อมจากหลอดเลือด (Vascular dementia)
• สมองเสื่อมจากพาร์กินสัน
• สมองเสื่อมจากการติดแอลกอฮอล์

อัลไซเมอร์คืออะไร

โรคอัลไซเมอร์ (Alzheimer’s Disease) เป็นสาเหตุหลักของภาวะสมองเสื่อม คิดเป็นประมาณ 60–80% ของผู้ที่มีภาวะสมองเสื่อมทั้งหมด เกิดจากการเสื่อมของเซลล์สมองอย่างช้า ๆ และต่อเนื่อง ส่งผลให้สมองบางส่วนหดตัว โดยเฉพาะบริเวณที่เกี่ยวข้องกับความจำ การเรียนรู้ และความคิด อาการของอัลไซเมอร์มักเริ่มจาก “หลงลืมเรื่องที่เพิ่งเกิดขึ้น” แล้วค่อย ๆ ลุกลามไปจนรบกวนชีวิตประจำวันอย่างมาก

ตารางเปรียบเทียบ สมองเสื่อม vs อัลไซเมอร์

ลักษณะเปรียบเทียบ	ภาวะสมองเสื่อม (Dementia)	โรคอัลไซเมอร์ (Alzheimer’s)
ความหมาย	กลุ่มอาการจากสมองเสื่อมถอย	โรคเฉพาะที่เป็นสาเหตุหนึ่งของสมองเสื่อม
สาเหตุ	หลายสาเหตุ เช่น หลอดเลือด สมองอักเสบ	เกิดจากโปรตีนผิดปกติในสมอง
การดำเนินโรค	เร็วบ้าง ช้าบ้าง ขึ้นอยู่กับสาเหตุ	ช้าแต่ต่อเนื่อง เป็นแบบค่อยเป็นค่อยไป
การรักษา	รักษาตามสาเหตุ เช่น ควบคุมความดัน เบาหวาน	รักษาตามอาการ ชะลอการเสื่อมของสมอง
กลุ่มอายุที่พบบ่อย	ผู้สูงอายุ แต่บางชนิดพบในวัยกลางคนได้	พบมากในผู้สูงอายุ (65 ปีขึ้นไป)

รู้จักอาการของอัลไซเมอร์

• ลืมเรื่องที่เพิ่งเกิดขึ้นบ่อย ๆ
• ถามซ้ำ หรือเล่าเรื่องเดิมซ้ำ ๆ
• หลงทางแม้ในสถานที่คุ้นเคย
• จัดการเรื่องเงินหรือของใช้ไม่ถูกต้อง
• บุคลิกหรืออารมณ์เปลี่ยนไป

ทำอย่างไรเมื่อสงสัยว่ามีอาการเบื้องต้น

คนใกล้ตัวเริ่มมีอาการลืมที่รบกวนชีวิตประจำวัน แนะนำให้พบแพทย์เฉพาะทางด้านประสาทวิทยาหรือผู้เชี่ยวชาญด้านความจำโดยเร็วที่สุด เพื่อวินิจฉัยและวางแผนดูแลอย่างเหมาะสม

การตรวจวินิจฉัยอาจประกอบด้วย

• การซักประวัติและประเมินอาการ
• แบบทดสอบความจำ
• การสแกนสมอง (CT / MRI)
• การเจาะเลือดเพื่อตัดปัจจัยอื่น ๆ

การดูแลป้องกันสมองเสื่อม

ไม่สามารถป้องกันได้ 100% แต่เราสามารถ “ลดความเสี่ยง” ด้วยพฤติกรรมที่ส่งผลดีกับสมอง เช่น

• ออกกำลังกายสม่ำเสมอ
• นอนหลับเพียงพอ
• กินอาหารที่ดีต่อสมอง เช่น ผัก ปลา และธัญพืช
• หลีกเลี่ยงการดื่มแอลกอฮอล์และสูบบุหรี่
• ฝึกสมองอย่างสม่ำเสมอ เช่น อ่านหนังสือ เล่นเกมฝึกความจำ
• มีปฏิสัมพันธ์กับผู้อื่น พูดคุย พบปะสังคม

โรคอัลไซเมอร์ไม่ใช่คำเดียวกับภาวะสมองเสื่อม แต่เป็นหนึ่งในสาเหตุที่พบบ่อยที่สุด การทำความเข้าใจความแตกต่างระหว่างสองคำนี้ จะช่วยให้คนในครอบครัวสามารถรับมือกับอาการของผู้ป่วยได้อย่างเหมาะสมมากขึ้น และเตรียมการดูแลอย่างมีประสิทธิภาพการให้ความรัก ความอดทน และการหมั่นกระตุ้นสมองอยู่เสมอ

เขียน/เรียบเรียง โดย: ClinicInsights.asia